بررسی بوم‌گرایانة با شبیرو، اثر محمود دولت‌آبادی

با وجود آن‌که طبیعت و محیط زیست همواره جزء لاینفک، اجتناب‌ناپذیر، و تأثیرگذار در زندگی بشر بوده است، گاه در مطالعات ادبی و تحلیل داستان‌ها فقط مکانِ رویدادِ حوادثِ داستان و یکی از عناصر فرعی و حاشیه‌ای قلمداد شده و به‌منزلة یکی از عناصر اصلی داستان، کمتر بدان توجه شده است. این مقاله، با رویکرد نقد بوم‌گرا، به بررسی نقش طبیعت در داستان با شبیرو، اثر محمود دولت‌آبادی، و تأثیر رابطة شخصیت‌های داستان با طبیعت وحش می‌پردازد. دولت‌آبادی در با شبیرو، از محیط غیرمتعارف داستان‌هایش، یعنی بندر و به‌ویژه دریا، که در اصول نقد بوم‌گرا جزء طبیعت وحش است، بهره جسته و تا حدی از محیط تکراری زمینی (غیردریایی) روستایی و شهریِ محض فاصله گرفته است. به همین سبب، ُبعد تاریک و روشن طبیعت، که از منظر نقد بوم‌گرا در محیط زیست طبیعی نمایان‌تر است، به‌واسطة حضور قهر و لطافت طبیعت در این داستان، دست‌مایة اصلی برای تحلیل این اثر مهجورماندة دولت‌آبادی قرار می‌گیرد. از منظر ارتباط انسان با طبیعت، که محور اصلی رویکرد بوم‌گرایانه است، شخصیت‌های داستانِ با شبیرو در رابطة با دریا، به‌منزلة طبیعت وحش، و همچنین جبر آب و هوایی، از یک سو، به جایگاه اصلی خود و حقارت انسان در مقابل قدرت طبیعت پی‌می‌‌برند و از سوی دیگر با بهره‌گیری از لطافت دریا، مظهرِ طبیعت مادر، به تسکین و تهذیب جسم و روح خود می‌پردازند.